Thực trạng hướng nghiệp cho trẻ tự kỷ hiện nay
Khi trẻ tự kỷ trưởng thành và hết tuổi đến trường, câu hỏi về tương lai lao động trở thành nỗi trăn trở lớn của gia đình và nhà chuyên môn. Việc tìm được một công việc phù hợp không chỉ phụ thuộc vào năng lực của trẻ mà còn liên quan đến cách tổ chức, cách phân tích nhiệm vụ và mức độ hỗ trợ mà trẻ nhận được. Đối với nhiều trẻ, một công việc tưởng như đơn giản với đa số mọi người lại cần được chia nhỏ thành từng bước, có hướng dẫn rõ ràng và môi trường làm việc được thiết kế thân thiện. Chính điều này khiến hướng nghiệp cho trẻ tự kỷ trở thành một hành trình đòi hỏi sự quan sát kỹ lưỡng, sự điều chỉnh phù hợp và sự kiên trì trong từng giai đoạn.
Tại Việt Nam, cơ hội nghề nghiệp dành cho trẻ tự kỷ trưởng thành vẫn còn hạn chế. Số lượng cơ sở đào tạo nghề phù hợp chưa nhiều, và các chương trình hướng nghiệp chuyên biệt cũng chưa được phát triển rộng rãi. Nhiều gia đình gặp khó khăn khi tìm một môi trường dạy nghề phù hợp với năng lực của con. Bên cạnh đó, cơ hội để trẻ tiếp cận với những mô hình lao động được thiết kế “dễ hiểu – dễ tham gia” vẫn còn ít. Chính vì vậy, hành trình chuẩn bị cho tương lai của trẻ tự kỷ vẫn còn nhiều trăn trở và cần thêm những nỗ lực từ nhiều phía.
Kinh nghiệm thế giới: Mô hình hướng nghiệp đã được thử nghiệm
Ở một số quốc gia như Nhật Bản, Hoa Kỳ hay các nước châu Âu, hướng nghiệp cho trẻ tự kỷ đã được triển khai từ nhiều năm trước. Các mô hình này thường chú trọng chia nhỏ công việc, sử dụng hướng dẫn trực quan và thiết kế môi trường làm việc dễ tiếp cận. Nhờ vậy, nhiều trẻ tự kỷ trưởng thành đã có cơ hội làm việc ổn định, cảm thấy tự tin và được ghi nhận giá trị bản thân.
Sự cần thiết của việc tìm hiểu sâu và trải nghiệm thực tế
Hướng nghiệp cho trẻ tự kỷ không thể dựa trên cảm tính. Để trẻ có thể làm việc, người hướng dẫn phải hiểu rõ nghề, phân tích từng thao tác, thiết kế hệ thống hỗ trợ phù hợp và đảm bảo môi trường làm việc an toàn – dễ tiếp cận. Trải nghiệm thực tế tại các mô hình đã thành công trên thế giới giúp nhà chuyên môn nhìn thấy rõ: một công việc chỉ trở nên “phù hợp” khi được thiết kế lại theo khả năng của trẻ. Vì vậy, việc học hỏi, quan sát và tiếp cận trực tiếp mô hình thực tế là vô cùng quan trọng.
Chuyến đi Nhật Bản: Những bài học giá trị cho hướng nghiệp trẻ tự kỷ
Vừa qua, thầy Phan Thế Hải – Giám đốc trung tâm Thành Nhân đã có chuyến công tác tại Osaka, Nhật Bản để tìm hiểu mô hình hướng nghiệp dành cho người khuyết tật tại hai cơ sở của Startline Co., Ltd. Tại đây, thầy trực tiếp tham gia các hoạt động mà người khuyết tật có thể thực hiện như trồng rau theo mô hình thủy canh trong nhà, hay phân loại – rang xay – đóng gói cà phê tại xưởng sản xuất. Mỗi công đoạn đều được phân nhỏ, có hình ảnh minh họa rõ ràng và có người hướng dẫn hỗ trợ từng bước. Trải nghiệm này cho chúng tôi thấy rằng khi quy trình được thiết kế đúng cách, người tự kỷ trưởng thành hoàn toàn có thể tham gia lao động với sự tập trung cao, cảm giác tự tin và niềm tự hào về đóng góp của mình.
Chúng tôi tin rằng: tương lai của trẻ sẽ rộng mở hơn khi các em được hướng nghiệp đúng cách, được làm việc trong môi trường phù hợp và được đồng hành bởi những người thấu hiểu – kiên trì.
